Περίπου 5.500 χρόνια ιστορίας, από τη νεολιθική εποχή μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους καλύπτουν οι συλλογές του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου. Κυρίως όμως διαθέτει την μεγαλύτερη συλλογή αντικειμένων μινωικής τέχνης και ακολουθεί όλη την εξέλιξη της, αποτελώντας το κατεξοχήν μουσείο του μινωικού πολιτισμού, δηλαδή του πρώτου πολιτισμού επί ευρωπαϊκού εδάφους.
Το (αρχικό) κτίριο του Αρχαιολογικού Μουσείου χτίστηκε μεταξύ 1935 και 1940, στη θέση της καθολικής μονής του Αγίου Φραγκίσκου που γκρεμίστηκε στο σεισμό του 1856. Το ίδιο το κτίριο έχει αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον καθώς αποτελεί ένα σημαντικό δείγμα του μοντέρνου αρχιτεκτονικού κινήματος της Ελλάδας, παντρεύοντας τις τότε σύγχρονες τάσεις της αρχιτεκτονικής, και μάλιστα βραβεύτηκε με έπαινο Bauhaus. Όσο για τη νέα πτέρυγα, τηρεί όλες τις σύγχρονες προδιαγραφές, με σεβασμό στην αρχική φιλοσοφία του κτιρίου.
Τι θα δει ο επισκέπτης στο μουσείο
Μινωικός πολιτισμός
Η περιήγηση ξεκινάει από το ισόγειο, στις αίθουσες που εκθέτουν τα ευρήματα του Μινωικού Πολιτισμού διαδοχικά, ακολουθώντας την εξέλιξη του, από την προανακτορική περίοδο (3000 - 1900 π.Χ.) μέχρι τη τελική ανακτορική περίοδο (1450 - 1300 π.Χ.). Πρόκειται για τις αίθουσες που παραδόθηκαν τελευταίες στο κοινό και περιλαμβάνουν κάποια από τα σημαντικότερα εκθέματα του μουσείου. Ο επισκέπτης βλέπει αντικείμενα από την καθημερινότητα των μινωιτών, αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν κατά τη θρησκευτική λατρεία, κεραμικά, έργα λιθογραφίας, σφραγιδογλυφίας, κοσμήματα και άλλα αντικείμενα εκπληκτικής τέχνης, τα διάσημα καμαραϊκά αγγεία, τους διπλούς πελέκεις, σαρκοφάγους κ.ά. Και βέβαια την τιμητική τους έχουν τα εμβλήματα -θα έλεγε κανείς- του μινωικού πολιτισμού όπως ο δίσκος της Φαιστού, η Θεά με τα Φίδια, η Μέλισσα, το Δαχτυλίδι του Μίνωα, το κεφάλι του Ταύρου κ.ά.
Μέσα από τα αντικείμενα και τα επεξηγηματικά κείμενα μαθαίνουμε τα πάντα για τον πρώτο πολιτισμό που ήκμασε σε ευρωπαϊκό έδαφος: τον τρόπο οργάνωσης της μινωικής κοινωνίας, τα ταφικά τους έθιμα, τη θρησκεία τους (οι μινωίτες λάτρευαν μια γυναικεία θεότητα), στοιχεία για το εμπόριο και τον τρόπο οικονομικής και διοικητικής οργάνωσης, τις επιρροές που δέχτηκαν από άλλους πολιτισμούς της εποχής. Βλέπουμε από κοντά όσα έφεραν στο φως οι ανασκαφές στα μεγάλα μινωικά ανάκτορα αλλά και στα περιφερειακά μινωικά μέγαρα, στα νεκροταφεία και ακόμα στα υπαίθρια ιερά και τα ιερά κορυφής.
Στη συνέχεια η περιήγηση συνεχίζεται στον 1ο όροφο. Η αίθουσα με τις μινωικές τοιχογραφίες αποπνέει ηρεμία και υψηλή αισθητική. Πανέμορφες τοιχογραφίες, ζωντανά χρώματα που διηγούνται ιστορίες, ανάγλυφες παραστάσεις και μικροτοιχογραφίες. Στυλάτες λεζάντες, κείμενα επεξηγηματικά και χρήσιμα. Την παράσταση, φυσικά, κλέβει ο Πρίγκηπας με τα Κρίνα.
Είναι σχεδόν περιττό να πούμε ότι η επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και συγκεκριμένα στη μινωική συλλογή του επιβάλλεται για κάθε επισκέπτη της Κρήτης. Μόνο έτσι συμπληρώνεται η εικόνα που αποκομίζει κανείς από την επίσκεψη στην Κνωσό, τη Φαιστό, τη Ζάκρο κ.ό.κ. Το αρχαιολογικό μουσείο, θα έλεγε κανείς, φυλάσσει στις προθήκες την ουσία, την "ψυχή" αυτού του μοναδικού πολιτισμού.
Υπόλοιπες συλλογές
Αφήνοντας πίσω το μινωικό πολιτισμό, οι επόμενες αίθουσες του 1ου ορόφου συνεχίζουν στην υπομινωική και πρώιμη γεωμετρική περίοδο και την γεωμετρική περίοδο όπου εκτίθενται και πολλά αδημοσίευτα ευρήματα που παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον και στη συνέχεια περνάμε στα κλασικά και ελληνιστικά χρόνια.
Μη βιαστείτε όμως να βρείτε την αίθουσα της εξόδου επιστρέφοντας στο ισόγειο. Η αίθουσα με τα γλυπτά, είναι μεγαλόπρεπη και όμορφα στημένη. Περιλαμβάνει έργα από την αρχαϊκή μέχρι και την ρωμαϊκή περίοδο, αδημοσίευτο υλικό, αγάλματα σε υπερφυσικό μέγεθος, μία σαρκοφάγο, πορτρέτα, αγάλματα θεών και θνητών, ανάμεσά τους ο Αδριανός, η Υγεία, η Αιδώς …
Η νέα έκθεση του μουσείου αναδεικνύει 5.865 αντικείμενα κατά χρονολογική σειρά, χωρίς να συνυπολογίζεται η συλλογή νομισμάτων και οι δύο ιδιωτικές συλλογές. Πάντως, ακόμα και στον μικρό κήπο του Αρχαιολογικού Μουσείου, εκεί όπου θα βρείτε μια ήσυχη γωνιά για να κάνετε ανασκόπηση των όσων είδατε, θα δείτε διάσπαρτα διάφορα σημεία ενδιαφέροντος και μικρά μνημεία από τη πιο σύγχρονη ιστορία της πόλης...